გილოცავთ ნათლისღების ბრწყინვალე დღესასწაულს!
უფლის ნათლისღების დღესასწაული გონებისათვის მიუწვდომელი ერთიანი ღმერთის სამპიროვნების საიდუმლოსადმი ჩვენს რწმენას განმტკიცებას და გვასწავლის წმინდა სამების –მამის, ძისა და სულიწმინდის – დიდებასა და აღიარებას თანაბარი ღირსებით, გვიმოწმებს ყველა ჭეშმარიტი მორწმუნისათვის ნათლისღების საიდუმლოს სიცოცხლისეულ აუცილებლობას, შთაგვაგონებს და გვინერგავს ჩვენი უფლისა და მაცხოვრის – განმანათლებლისა და ცოდვათაგან განმწმენდლის მიმართ - მოწიწებას, მოკრძალებასა და მადლიერების გრძნობას. ნათლობა ცოდვილს სჭირდება, მაშ, რატომ და რისთვის მიიღო ნათელი მაცხოვარმა – მან, ვისაც არ სჭირდებოდა ცოდვათა მიტევება?! ან როგორ უნდა მიეღო ცოდვათა მიტევება და შენდობა მას, ვინც წმ. მოციქულ პეტრეს თქმით: „ არასოდეს არ ცოდვა ჩაუდენია არც მზაკვრობა გაჰკარებია მის ბაგეს(პეტრე 2,22). ცხადია ნათელი არც იმისთვის მიიღო, რომ თუნდაც იოტისოდენა ცოდვიანი იყო და არც იმიტომ, რომ სულიწმინდის მადლს იყო მოკლებულიის, ვინც ყოვლადწმინდა ქალწულს თვით სულიწმინდით ჩაესახა, ნათლისღების უპირატესი მიზეზი და მიზანი ის იყო, რომ ადამიანებს ერწმუნათ იოანე ნათლისმცემლის შემდგომი მომავალი, ანუ იესო ქრისტე (საქმე მოც.19,4), ერწმუნათ მესია,–მხსნელი ქვეყნიერებისა. ნათლისღებით უფალმა აკურთხა ნათლისღება, როგორც ერთგვარი კარი ზეციურ სამოთხეში შესასვლელად (ვინც წყლისა და სულისაგან არ იშვება, ვერ შევა ღვთის სასუფეველში (იოანე3,5)), ხოლო მკვდრეთით აღდგომის შემდგომ დააწესა იგი როგორც წმ. საიდუმლო ცოდვათა მოსა ... კითხვის გაგრძელება »

ქვათახევის მონასტერი კავთურას ხეობაში მდებარეობს. კომპლექსი ხეობის სიღრმეში, ხშირ ტყეშია აგებული. სამონასტრო კომპლექსში ამჟამად შედის გალავანი, ღვთისმშობლის მიძინების ტაძარი, სამრეკლო, კოშკი და საყოფაცხოვრებო და სამეურნეო დანიშნულების ნაგებობები. მონასტრის დაარსების შესახებ არავითარი ისტორიული დოკუმენტი არაა ჩვენამდე მოღწეული, მთავარი ტაძრის არქიტექტურის მხატვრულ-სტილისტური ანალიზის შედეგად მისი აგების თარიღი XII_XIII საუკუნეებით განისაზღვრა.
ჩვენამდე მოღწეული პირველი ისტორიული ცნობა, რომელიც ქვათახევის მონასტერს ეხება მიეკუთვნება საქართველოში თემურ-ლენგის ლაშქრობის პერიოდს (ქართლის ცხოვრება, ს. ყაუხჩიშვილის რედ. 1959, II, გვ. 452-453). როგორც ქართლის მემატიანე გვამცნობს, თემურ ლენგის ჯარმა საქართველოში მორიგი ლაშქრობისას 1400 წელს, ააოხრა მონასტერი და მასში მყოფი მონაზონნი, ბერები, თავადთა ასულები და გლეხები ეკლესიაში გამოამწყვდიეს და ცოცხლად დაწვეს. როგორც ჩანს, ამ დროისთვის მონასტერი დედათა სამყოფლად იყო განკუთვნილი. ამ დღის შემდგომ ვიდრე 1821 წლამდე მონასტერში მლოცველები მოწიწების ნიშნად ფეხზე გახდილნი ან საგანგებო ფეხსაცმელებით შედიოდნენ.
ამასთან დაკავშირებით საინტერესო ცნობას გვაწვდის პლატონ იოსელიანი; თურქეთის ფაშას, რომელსაც რეზიდენცია გორში ჰქონდა, ამ მიდამოებში მოუწია ნადირობა, ნადირობისას მას თემურლენგის ლაშქრის მიერ მონასტრის აოხრების ამბავი მოუთხრეს და მან მონასტრის მონახულების სურვილი გამოთქვა. მონასტერში მი ... კითხვის გაგრძელება »

შიო-მღვიმის მონასტერი
(ტექსტი აღებულია წიგნიდან: საქართველოს ისტორიისა და კულტურის ძეგლთა აღწერილობა, თბ., 1990, ტ.5, გვ. 318-325)
მონასტერი მდებარეობს თბილისიდან 30 კმ-ზე, ქალაქ მცხეთის დასავლეთით 9-10 კმ-ზე, მდინარე მტკვრის მარცხენა ნაპირზე.
კომპლექსში შედის ჩრდილოეთიდან სამხრეთისკენ ტერასებად განლაგებული სხვადასხვა დროისა და დანიშნულების ნაგებობანი: მღვიმე-ეკლესია(შიოს თავდაპირველი სამყოფელი) იოანე ნათლისმცემლის VI საუკუნის ჯვარგუმბათოვანი ეკლესია სხვადასხვა დროის მინაშენებით, სამრეკლო, შიოს სასაფლაო-ეკლესია, ღვთისმშობლის მიძინების ტაძარი კოშკით, სატრაპეზო, კლდეში ნაკვეთი მღვიმეები - ქვაბები, ბერთა საცხოვრებელი ნაგებობები, წყარო, წყალსადენი, გალავანი, ჯვრის ამაღლების ეკლესია.
მონასტრის დამაარსებელია შიო, მღვიმელად წოდებული, ერთი იმ ’’ათცამეტ ასურელ მამათაგანი’’, რომლებიც VI საუკუნეში საქართველოში ქრისტიანობის განმტკიცებისათვის იღვწოდნენ.

ჯვრის მონასტერი ქართული არქიტექტურის შესანიშნავი ნმუშია. იგი მდებარეობს მტკვრისა და არაგვის შესართავთან მთის წვერზე.
ქრისტიანობის მიღების პირველი წლებიდანვე ამ ადგილას მეფე მირიან III -მ ხის (ვაზის) მაღალი ჯვარი აღმართა, რომელსაც თაყვანს სცემდნენ კავკასიის სხვა ქრისტიანი ერებიც, რადგანაც იგი სასწაულმოქმედად ითვლებოდა. ქართლის ერისმთავარმა გუარამმა ჯვრის გვერდით პატარა ეკლესია ააშენა, რომელსაც დღეს "მცირე ჯვარს" უწოდებენ
586/7 - 604 წლებში გუარამის ძემ - ერისმთავარმა სტეფანოზ I -მა მცირე ტაძრის გვერდით ააგო დიდი ტაძარი - დღევანდელი ჯვარი, რომელიც ზედ გადაეხურა ხის ჯვარს და ინტერიერში მოაქცია იგი.
ტაძარი გეგმაში წარმოადგენს რამდენადმე წაგრძელებულ ჯვარს, რომლის მკლავები მთავრდება აფსიდებით. შენობის ბირთვს შეადგენს კვარდატი, რომლის თავზეც აღმართულია 8- წახნაგოვან ყელზე დამყარებული გუმბათი. ძველი და ახალი ეკლესიები შემდეგში გაერთიანდა შემაერთებელი კარიბჭით. შენობა დიდი არ არის (მისი ზომებია 22მ X 19მ, სიმაღლე 25 მ ), მაგრამ იგი მონუმენტურ შთაბეჭდილებას ტოვებს. ფასადი მოპირკეთებულია მოვარდისფრო - ქვიშისფერი თლილი ქვით.
მცხეთის ჯვარი პირველი ნიმუშია ჯვრული ტიპის მონასტერებისა. აგრეთვე იგი პირველი ქართული ეკლესიაა, რომლის გაფორმებაშიც არსებითი ადგილი უკავია რელიეფურ ქანდაკებებს. იგი, ბოლნისის სიონის შემდეგ, ხუროთმოძღვრების სკულპტურული მორთვის ახალ საფეხურს წარმოადგენს.
XVII- XVIII საუკუნეებში, როცა გახშირდა შემოსევები, ჯვრის მონასტერს გალავანი შემოავლეს. დღემდე შემორჩენილ ... კითხვის გაგრძელება »

სვეტიცხოველი მდებარეობს მცხეთაში, თბილისიდან 20 კმ-ზე.

სვეტიცხოველი გეგმაში წარმოადგენს ჯვარს მოკლე განივი მკლავებით და გრძივი ჭრილებით. აღმოსავლეთის მკლავი თავდება აფსიდით. გუმბათი ოთხ მძლავრ ბოძს ეყრდნობა. გუმბათის ყელში 16 სარკმელია. ძველი ფრესკების უმეტესობა აღარაა შემორჩენილი. მოღწეული ჩუქურთმები მდიდარი და მრავალფეროვანია. სუფთად ნათალი ქვებით მოპირკეთებული ფასადები მდიდრულადაა მორთული.

ტაძრის შიგნით, გუმბათის მახლობლად სვეტებზე დაყრდნობილი კოშკისებური ნაგებობა - ეს არის საკუთრივ "სვეტიცხოველი". აქ ინახებოდა სასწაულმოქმედი სვეტის ნაწილი, რომლის ქვეშაც მარხია კვართი უფლისა. სამხრეთ მხარეს, შესასვლელიდან მადჯვნივ ქვის პატარა სამლოცველო იერუსალიმის ტაძრის გამოსახულებაა.

გალავანი 1787 წელს აუგიათ ერეკლე II - ის ბრძანებით. დასავლეთით მოთავსებულია სამრეკლო და XI ს-ის კარიბჭე - არქიტექტურის შესანიშნავი ნიმუში.

საუკუნეების განმავლობაში ტაძარი იყო მეფეთა საძვალეც. აქ არიან დასაფლავებული: ვახტანგ გორგასალი, ერეკლე II, საქართველოს უკანასკნელი მეფე გიორგი XII და სხვა დიდებულები.

იგი იმითაცაა მნიშვნელოვანი, რომ მასში განისვენებს კვართი უფლისა იესო ქრისტესი. იგი არის ერთიანი საქართველოს სიმბოლო:
გადმოცემის თანახმად, მცხეთის მკვიდრი ებრაელი ელიაზარი დასწრებია იესო ქრისტეს ჯვარცმას. ჯვარიდან მისი ჩამოხსნის შემდეგ მას რომაელი ჯარისკაცებისგან შეუძენია კვართი უფლისა და საქართველოში ჩამოუტანია. მცხეთაში ჩამოსულ ელიაზარს მისი და - სიდონია ... კითხვის გაგრძელება »

ნიკორწმინდის დიდებული ტაძარი, მდებარეობს რაჭაში, სოფელ ნიკორწმინდაში. იგი აშენებულია მაღლობზე და ჩანს სოფლის ყველა წერტილიდან. შენობა გარედან მოკლემკავებიანი სწორკუთხა ჯვრის ფორმისაა, შიგნიდან ხუთაფსიდიანია. შინაგანი სივრცე შესამჩნევადაა დაგრძელებული. ფასადები შემოსილია ნათალი ქვით და დამუშავებულია უწყვეტი თაღებით.

ტაძარი აშენებულია 1010 - 1014 წლებში. სამხრეთისა და დასავლეთის კარიბჭეები ცოტა მოგვიანოა, მაგრამ არა უგვიანეს XI ს-ის პირველი ნახევრისა. სამრეკლო XIX ს-ის მეორე ნახევარშია აგებული. 1534 წ. ტაძარი განუახლებია იმერეთის მეფე ბაგრატ III -ს. ტაძრის შიგნითა ფრესკებიც ამავე საუკუნისაა.

ნიკორწმინდის ფასადები და ეკვტერები, ჩუქურთმათა გარდა, მორთულია ძალიან დამახასიათებელი და ისტორიულ - ევოლუციური თვალსაზრისით უაღრესად მნიშვნელოვანი რელიეფური ქანდაკებებით: აქ არის წმინდანთა გამოსახულებები, მრავალფიგურიანი სცენები ("ფერისცვალება", "მეორედ მოსვლა","ჯვრის ამაღლება" და სხვ.), რეალური და ფანტასტიკური ცხოველები. რომლებიც საოცრად ლარად და ზუსტად ჯდებიან ერთიან სილუეტში.
შენობის გარეგნობა რამდენადმე მძიმეა, ელეგანტურობას მოკლებული. განსაკუთრებით გუმბათის ყელის მასიურობის გამო, მაგრამ ორნამენტაციის სიუხვე, უშრეტი მრავალფეროვნება, შესრულების ძალიან მაღალი ხარისხი, ძალზე საინტერესო სკულპტურული დეკორი ძლიერ შთაბეჭდილებას ტოვებს.
 
 

ვარძიის გამოქვაბულთა ანსამბლი მდებარეობს ასპინძიდან 30 კმ - ზე, მტკვრის მარცხენა ნაპირზე.
ვარძია - ესაა მონასტერი - სიმაგრე. იგი მდებარეობს ზღვის დონიდან 1300 მ სიმაღლეზე. კომპლექსის სიგრძე 900 მ - მდეა, განლაგებულია იარუსებად 100 მ სიმაღლეზე. იარუსების რაოდენობა 3 - დან 13 - მდეა. მასში 600 - ზე მეტი სათავსია. აქ არის სატრაპეზოეიბი, სენაკები, საკუჭნაოები, დამხმარე სათავსოები, 25 მარანი 185 ქვევრით.

მისი მშენებლობა დაიწყო მეფე გიორგი III - მ და დაამთავრა მისმა შვილმა - თამარ მეფემ, რომელმაც მას თავდაპირველი სამხედრო ციხე-სიმაგრის დანიშნულება შეუცვალა და უზარმაზარ გამაგრებულ მონასტრად
წარმოგვიდგინა.
ანსამბლი ძირითადად 1156 - 1203 წლებში შეიქმნა, აკურთხეს 1185 წლის 15 აგვისტოს, ღვთისმშობლის მიძინების სახელზე. მშენებლობითი სამუშაოები შემდეგშიც მიმდინარეობდა.

ვარძიის კომპლექსში 15 ეკლესიაა. მათგან მთავარია ღვთისმშობლის მიძინების ეკლესია. აქ შემორჩენილია კედლის შესანიშნავი მხატვრობა, რომელიც ვინმე გიორგის შესრულებულია. კედელზე გამოსახულნი არიან გიორგი III, თამარ მეფე და სხვა დიდებულები. თამარის შემორჩენილი ოთხი პორტრეტიდან ესაა ყველაზე ადრეული, თამარის ახალგაზრდობის სურათი, რომელიც 1186 წელს უნდა იყოს შესრულებული. აქვეა ღვთისმშობელი ყრმით ხელში, თორმეტი მოციქული, სახარების ციკლის სცენები და სსვა.

 XIII - XIV საუკუნეთა მიჯნაზე აშენებული სამრეკლო, შემკული ორნამენტებით. კარიბჭის ფართო თაღი ერთადერთი და მთავარი არქიტექ ... კითხვის გაგრძელება »

ბეთანიის ღვთისმშობლის შობის მონასტერი მდებარეობს თბილისიდან დასავლეთით, 17 კმ-ზე, მდინარე ვერეს ტყით დაბურულ ხეობაში.
დაარსების ზუსტი თარიღი უცნობია, მაგრამ XI საუკუნეში უკვე არსებობდა როგორც დიდი ფეოდალების-ორბელიანების საძვლე. 
მთავარი, ღვთისმშობლის შობის ჯვრისებრი აგებულების გუმბათოვანი ტაძარი აგებულია XII-XIII სს მიჯნაზე, XI საუკუნის აგურის მცირე ზომის ტაძრის ადგილზე.

 ტაძრის ჩრდილოეთ კედელზე შემორჩენილია დიდი ზომის ჯგუფური ფრესკა მეფეთა გამოსახულებით: გიორგი III, მეფე თამარი და ლაშა-გიორგი.
სამხრეთ კედელზე კი ყოფილი დიდებული სუმბატ ორბელი- რომელმაც სიცოცხლის ბოლო წლები ბერად აღკვეცილმა სწორედ ბეთანიაში გაატარა. ტაძრის წარწერებშივეა შემონახული მისი მომხატვე;ლების-სოფრომისა და დემეტრეს სახელებიც.

 მთავარი ტაძრის ჩრდილო-დასავლეთით, რამდენიმე ნაბიჯზე მდებარეობს წმ. გიორგის სახელობის მცირე დარბაზული ეკლესია, აგებული 1196 წელს. იგი გარედან კარგად თლილი ქვითაა მოპირკეთებული.

მონასტრის ტერიტორიაზე შემორჩენილია აგრეთვე დღეისათვის არ არსებული კოშკის ან სამრეკლოს ფართო თაღოვანი გასასვლელი.

 მიტოვებული და დაზიანებული ტაძარი XIX საულუნეში გაწმინდა და თამარის ფრესკაც გამოაჩინა მხატვარმა გრიგოლ გაგარინმა. 1920-იან წლებში მონასტერი მოაწესრიგეს აქვე ცხოვრობდნენ XX საუკუნის ქართველი წმინდანები იოანე მაისურაძე და გიორგი(იოანე) მხეიზე.

ანანურის სატაძრო კომპლექსი მდებარეობს არაგვის ხეობაში, დღევანდელი ჟინვალის წყალსაცავის ნაპირებთან. იგი აშენებულია 1660-1676 წლებში არაგვის ერისთავების ოთარის და რევაზის მიერ. ამიერიდან დუშეთთან ერთად ანანურიც არაგვის ერისთავთა რეზიდენციად იქცა.
 

ალავერდის მონასტერი, რომელიც VI საუკუნეში დააარსა იოსებ ალავერდელმა, ერთ-ერთმა 13 ასურელ მამათაგანმა. მდებრეობს ალაზნის ველზე, კავკასიონის ქედის თოვლიანი მთების ფონზე, თელავიდან 20 კმ-ში. დღეს არსებული წმ. გიორგის ტაძარი XI ს-ის პირველ მეოთხედში ააგო კვირიკე კახთა მეფემ ძველი პატარა ეკლესიის ადგილას. საქართველოში ერთ-ერთი უდიდესი საკათედრო ტაძარი (41,7 მ X 26,4 მ)  სიმაღლით 50 მეტრზე მეტია.
ალავერდი XI საუკუნიდან საეპისკოპოსო ცენტრი და ეპარქიის მღვდელმთავართა რეზიდენცია იყო. ამავე საუკუნიდან ალავერდის ტაძარი კახეთის სამეფო სახლის საძვლედაც იქცა.
ალავერდი თავდაპირველად მამათა მონასტერი იყო, რომელშიც არსებობდა საკმაოდ მოზრდილი ბიბლიოთეკა, რომელიც გამუდმებით მდიდრდებოდა გადაწერილი და შემოწირული ხელნაწერებით. ალავერდი ლიტერატურული საქმიანობის მძლავრი კერაც იყო. აქ მოღვაწეობდნენ: ფილიპე ალავერდელი, ზებედე მთავარეპისკოპოსი, ნიკიფორე ირბახი (ნიკოლოზ ჩოლოყაშვილი), მარიამ ბაგრატიონი და სხვ. XVII - XVIII სს -ში აქ დედათა მონასტერიც დაარსდა.
მონასტერი შემოზღუდულია XVII-XVIII სს-ის დაკბილული, სათოფურებიანი, მაღალი, სქელი გალავნით, რომელსაც რამდენიმე სქელი კოშკი ამაგრებს. მონასტრის შემადგენლობაში შედის სხვადასხვა დროს აგებული განსხვავებული დანიშნულების ნაგებობები: ეპისკოპოსის მოსასვენებელი, სატრაპეზო, სამრეკლო, მარანი, აბანო და სხვა ნაგებობანი. ტაძარი გეგმაში წარმოადგენს ცენტრალურ - გუმბათოვან ჯვრული სახის ნაგებობას სამი აფსიდით. გარედან სწორკუთხა, პროპორციუ ... კითხვის გაგრძელება »